پیش‌نیازهاى مدیریت اسلامى

پیش‌نیازهاى مدیریت اسلامى

وزیری، شومیز، 271 صفحه، چاپ اول 1376، چاپ پنجم 1394.

این كتاب شامل كنفرانس هاى ارائه شده استاد در دانشكده مدیریت دانشگاه تهران است كه به قلم آقاى غلامرضا متقى فر تدوین و نگارش یافته است. انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(رحمه الله) تا کنون این كتاب را سه بار به چاپ رسانده است.

این كنفرانس ها در سیزده جلسه برگزار شده است كه استاد در پایان هر جلسه به پرسش هاى حاضران پاسخ گفته اند.

در جلسه اول بحث انسان شناسى به منزله مقدمه علم مدیریت و سایر علوم انسانى به میان آمده، و در این باره از ارتباط انسان شناسى با مدیریت، راه ترویج ارزش هاى اخلاقى، انسان شناسى و فلسفه اخلاق، اسلام و ارزش هاى برتر در مدیریت اقتصادى سخن رانده شده است.

در جلسه دوم، بر ضرورت وجود مباحث انسان شناسى در رشته مدیریت تأكید مى شود و این بحث زمینه ورود به مباحث انسان شناسى در جلسات بعدى را فراهم مى سازد.

در جلسه سوم، اسرار پیچیده روان و سؤالات بى جواب، ارتباط روح و بدن در قرآن، ویژگى هاى عمده روح به عنوان حقیقت انسان، بررسى مى شود.

در جلسه چهارم بحث درباره «مفهوم فطرت به مثابه یكى از مفاهیم كلیدى در انسان شناسى اسلامى» است. این بحث در جلسه پنجم ادامه یافته، گرایش هاى متزاحم خیر و شر در سرشت آدمى ارزیابى مى گردد.

در جلسه ششم استاد از نظام ارزشى اسلام سخن مى گویند و ویژگى هاى فراگیرى و شمول، برخوردارى از ارتباط و انسجام كافى، قابلیت تبیین عقلانى، تبیین لذت و سود نامحدود، حسن فعلى و حسن فاعلى و مراتب داشتن ارزش ها را براى آن برمى شمارند.

در جلسه هفتم ویژگى تبیین پذیرى ارزش ها به منزله مهم ترین ویژگى نظام ارزشى اسلام، به تفصیل بررسى شده و به مناسبت، بحث هایى مانند تكامل پذیرى انسان، تبیین معانى قرب الهى و مقصود از تكامل روح، مطرح گردیده است.

در جلسه هشتم، استاد تعابیرى از قرب الهى را مطرح مى سازند. سپس هدف از كسب ارزش هاى اخلاقى را در اسلام تبیین و دیدگاه اسلام را با دیدگاه مكاتب سودگرایى و لذت گرایى مقایسه مى كنند.

در جلسه نهم، دو برداشت نادرست از «قرب» نقد مى شود و از عناوین محبت خدا نسبت به آثار خود، معناى غضب و رضایت خدا، رضایت خدا از تذلل بندگان، و رابطه عبادت و كمال بحث به میان آمده است.

جلسه دهم که به موضوع فلسفه عرفان عملى اختصاص یافته است به موضوعاتی چون: انسان و توهم استقلال، نفى استقلال خود به منزله اولین گام در مسیر توحید، رابطه سیر و سلوك و رسیدن به توحید، نفى تفكر فرعونى، رسیدن به حقیقت توحید با «عمل» نه با «علم»، تلاش در جهت اصلاح بینش، اشاره می‌شود.

در جلسه یازدهم بحث روابط میان ارزش ها و تأثیر آنها بر یكدیگر مطرح و تضاد رفتارى افرادى كه عبادت مستقیم دارند ولى عبادات غیرمستقیم آنها كم است، تحلیل شده است و در نهایت، تأثیر متقابل عبادات و گناهان مورد توجه قرار گرفته است.

در جلسه دوازدهم میان مدیریت مادى و مدیریت اسلامى مقایسه صورت گرفته و بحث هاى تزاحم منافع در مدیریت مادى، و امكان جمع صفاتِ به ظاهر ناسازگار (مثل قدرت و شجاعت، اعتماد به نفس و تواضع) در مدیریت اسلامى، تجلى ارزش هاى اسلام در عرصه مدیریت، حاكمیت ارزش ها بر كمیت و كیفیت تولید، دیدگاه مدیریت مادى درباره انسان ها و بهاى بهره كشى از كارگر ـ كه در این دیدگاه، لبخندها و ابراز محبت ها و دلسوزى ها ظاهرى بوده، ابزار كار تلقى مى شوند ـ مطرح شده است.

در جلسه سیزدهم برداشت هاى مختلف از اصطلاح «مدیریت اسلامى» مورد ارزیابى قرار گرفته، صحیح ترین معناى آن تعریف مى شود كه عبارت است از تأثیر نظام ارزشى اسلام بر مدیریت. آن گاه بر ویژگى ثبات در نظام ارزشى اسلام تأكید شده است و این ویژگى ریشه ارزش هاى اسلامى قلمداد مى گردد و بینش سطحى به اسلام یكى از مشكلات معتقدان به اسلام در بحث هاى علوم انسانى شمرده شده است.

با توجه به اهمیت کتاب مزبور، ترجمه عربی آن با عنوان «الحاجات الأساسیة للإدارة الاسلامیه» توسط آقای سلمان الأنصاری به کوشش انتشارات دارالنبلاء بیروت در سال 2002 میلادی(1423 قمری) منتشر شده است.

گفتنی است این كتاب ارزشمند در قالب مجموعه آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی با عنوان «مشكات» نیز چاپ و منتشر شده است.