گفتمان روشنگر درباره اندیشه‌هاى بنیادین

گفتمان روشنگر درباره اندیشه هاى بنیادین

وزیری، گالینگور، 407 صفحه، چاپ اول سال 1385، چاپ دوم سال 1391.

این كتاب متن كامل مناظره آقایان محمدتقى مصباح یزدى، عبدالكریم سروش، احسان طبرى و فرخ نگهدار است، كه در سال‌هاى اول پیروزى انقلاب اسلامى برگزار و از سیماى جمهورى اسلامى پخش شده است. این مناظرات به همت آقاى على زینتى، بدون هیچ‌گونه داورى یا دخل و تصرفى گردآورى، تنظیم و نگارش یافته و در بهار 1379 با شمارگان 2000 نسخه، به كوشش انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(رحمه الله) چاپ شده است. این کتاب هم‌اکنون در نوبت چاپ چهارم در دسترس مخاطبان قرار دارد.

این مناظره درباره اصول ماتریالیسم دیالكتیك است، كه در هفت فصل با عناوین اصول دیالكتیك، تكامل، تضاد، رابطه تضاد با حركت، حركت، عمومیت حركت و گذار از كمیت به كیفیت صورت گرفته است.

سخنان استاد در نقد اصول ماتریالیسم دیالكتیك، بسیار نظرگیر و حایز اهمیت است.

در این مناظره استاد مصباح و آقاى سروش به نمایندگى از تفكر الهى، و آقایان طبرى ـ از حزب توده ـ و نگهدار ـ از سازمان فداییان خلق ـ به نمایندگى از تفكر ماركسیستى شركت كرده‌اند.

در جلسه اول، آقایان طبرى و نگهدار تعاریفى از دیالكتیك و اصول آن ارائه مى دهند، و جلسه با طرح پرسش هایى درباره این اصول و تعریف آنها، از سوى استاد و آقاى سروش پایان مى یابد.

در جلسه دوم، ابتدا استاد پرسش هایى را كه در جلسه قبل بى جواب مانده بود، دوباره مطرح مى كنند و پس از آن «تكامل» كه یكى از اصول دیالكتیك است، كانون بحث قرار مى گیرد. در ادامه اثبات كلیت و قانون بودن اصل تكامل به بحث و بررسى گذاشته مى شود و كلیت این اصل با سؤالات جدى مواجه مى شود.

در جلسه سوم اصل تضاد، كه به قول دیالكتیسین ها جوهره دیالكتیك و پایه اساسى آن به شمار مى رود، بررسى مى شود. سپس استاد مصباح پرسش هایى از این قبیل مطرح مى كنند كه مفهوم ضد و تضاد در نظر ماركسیسم چیست؟ فرق تضاد با تناقض چیست؟ آیا تضاد و تناقض در نظر آنان همان تضاد و تناقضى است كه در منطق صورى مردود اعلام شده است یا مقصودشان چیز دیگرى است؟ آن گاه پاسخ هاى ارائه شده، مورد نقد و ارزیابى قرار مى گیرد.

جلسه چهارم به بحث درباره رابطه تضاد با حركت مى گذرد. این رابطه، همان رابطه علیت است؛ چرا كه ماركسیست ها تضاد را عامل و علت حركت مى دانند. استاد این رابطه را تعمیمى نابه‌جا و غیر مستند مى دانند.

در جلسه پنجم، حركت به منزله اصل دوم دیالكتیك به بحث گذاشته شده است. استاد این تعریف حركت را صحیح نمى دانند؛ زیرا حركت با تغییر متفاوت است، و قانون تغییر، كلیت ندارد. استاد در ادامه اثبات مى كنند كه دیالكتیك از فهم و اثبات حركتِ مورد ادعاى خود عاجز است.

جلسه ششم به بحث درباره عمومیت حركت مى گذرد. در این بحث استاد با بیان این مقدمه كه اثبات عمومیت و قانون بودن حركت، تنها در پرتو استدلال عقلى ممكن است، ثابت مى كنند دیالكتیسین ها قادر نیستند چنین استدلالى بر عمومیت حركت اقامه كنند.

در جلسه هفتم یكى دیگر از اصول ماركسیسم، یعنى اصل گذر از كمیت به كیفیت مورد بحث و نقد قرار مى گیرد، كه به اعتقاد آنان این اصل به ضمیمه اصل تضاد، مكانیسم حركت را بیان مى كند.

این کتاب در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» چاپ شده است.