علامه مصباح یزدی در دیدار با گروهی از دانشجویان دانشگاههای قم كه همزمان با روز وحدت حوزه و دانشگاه در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهید مفتح، نامگذاری روز وحدت حوزه و دانشگاه توسط امام خمینی(ره) و بهرهمندی نسلهای آینده از این امر را از برکات شهادت وی دانست.
استاد حوزه علمیه قم گفت: از همان ابتدا که موضوع وحدت حوزه و دانشگاه مطرح شد، برداشتهای متفاوتی را در پی داشت. حتی عدهای میپنداشتند وحدت این دو نهاد یعنی اینکه زمینهای پدید آید که یکی از آنها به نفع دیگری کنار رود و مسؤولیتش را واگذار کند. با این وجود تاكنون اقدام روشنی برای ارایه تعریفی دقیق از این موضوع، و بررسی راهكارهای تحقق آن، و نیز پیگیری آثار و نتایج آن، و تبیین پاسخهای مناسب برای پرسشهایی که در این زمینه مطرح میشود، صورت نگرفته است.
ایشان افزود: وقتی میگوییم مردم کشور اسلامی ایران با هم وحدت دارند، یعنی اکثریت قریب به اتفاق و بخش مؤثر جامعه، این نظام و انقلاب را میخواهند؛ اما وقتی میگوییم دو قشر خاص از جامعه، به ویژه دو قشر فرهنگی با هم وحدت داشته باشند، روشن است كه ظرافتهای دیگری مد نظر است.
آیتالله مصباح یزدی در پاسخ به این پرسش که وقتی گفته میشود دو مجموعه انسانی باید با هم وحدت داشته باشند، چه فرایندی به ذهن میآید، گفت: منظور از وحدت دو مجموعه انسانی وحدت حقیقی نیست؛ بلکه انتخاب راهی مشترک برای رسیدن به هدفی مشترک است.
وی ادامه داد: هدف مشترک برای دو مجموعه انسانی گاهی سلبی، و گاهی نیز ایجابی است. وقتی مجموعههایی در برابر یک دشمن خارجی مشترک با هم متحد میشوند، یعنی نمیگذارند دشمن آنان را شکست دهد و در میانشان نفوذ کند. این، همان هدف سلبی است. همچنانكه هدف سلبی مشترك دو قشر حوزوی و دانشگاهی که هر دو حیثیتی فرهنگی دارند، مقابله با دشمن مشترکی است که فرهنگ این دو را تهدید میکند.
عضو مجلس خبرگان با اشاره به تأکیدات فراوان مقام معظم رهبری بر مسأله تهاجم فرهنگی در طول دو دهه از انقلاب، خاطر نشان کرد: ما مورد هجوم همهجانبه فرهنگی دشمنان هستیم؛ هجومی که هم بر حوزه و هم بر دانشگاه وارد میشود و هدف از آن نابود كردن فرهنگ اصیل اسلامی حاکم بر جامعه و هضم كردن آنها در فرهنگ الحادی جهانی است.
آیتالله مصباح یزدی، اهمیت هدف ایجابی را بالاتر از هدف سلبی برشمرد، و گفت: حوزه و دانشگاه باید علاوه بر هدف سلبی مشترك، وحدت فرهنگی و هدف مشترک فرهنگی نیز داشته باشند؛ بدین معنا که ببینند چه کار مشترکی میتوانند انجام دهند. برای این کار ابتدا باید تعریفی مشخص و صحیح از معنای فرهنگ و وحدت فرهنگی ارایه شود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: گستره معانی «فرهنگ» بسیار وسیع است و در اثر همین گستردگی، فرهنگ کاربردهایی پیدا کرده که متأسفانه برخی، از آنها سوء استفاده میکنند. به عنوان مثال فرهنگ با مفاهیمی مثل تفریح، ورزش و هنر قرین شده است و با سوء استفاده از همین تقارن، فرهنگ برای اموری از قبیل موسیقی، فیلم و حرکات موزون به کار میرود.
آیتالله مصباح یزدی همچنین گفت: در مسایل سیاسی نیز وقتی صحبت از فرهنگ میشود، از گویشهای و لباسهای محلی، ترویج زبان فارسی، برپایی جشنوارههای آشپزی، ترانههای سنتی، هنرهای دستی و اموری از این قبیل سخن به میان میآید.
ایشان تأکید کرد: به راستی اگر بخواهیم تصویر روشنی از فرهنگ ارایه کنیم، باید بدانیم دو عامل شناخت و اراده در آن مؤثر است. یعنی اگر ملتی آداب و رسومی مخصوص به خود دارند، به این معنی است كه آن را پذیرفتهاند و در حفظ آن میکوشند.
این استاد اخلاق فرهنگ را به مثابه درختی دانست، و افزود: ریشه این درخت را باورها، و شاخههای آن را ارزشهای مبتنی بر باورها تشكیل میدهند و بر همین اساس، بیتردید فرهنگ در نزد کسانی که معتقدند انسان با هدفی مشخص آفریده شده، جهانی پس از این جهان وجود دارد، و هر كس سرنوشتش را در جهان دیگر با بهرهگیری از رفتارهای اختیاری خویش در این دنیا مشخص میکند، با فرهنگ نزد کسانی که بیبندوباری را به عنوان آزادی میشناسند، و برای انسان و خواستههای وی اصالت قائلند، تفاوت دارد.
وی تأکید کرد: دشمن میکوشد ریشه فرهنگ اسلامی مورد پذیرش همه اقشار جامعه را بخشکاند و وظیفه حوزه و دانشگاه است كه از این درخت مراقبت کنند.
علامه مصباح همچنین گفت: آنچه بر هویت انسانی تأثیر دارد و ماهیت فرهنگ را تشكیل میدهد، باورها و ارزشهای مبتنی بر آن است؛ نه ترویج گویشها و هجوم فرهنگی یعنی تشكیك در باورها و ارزشها و خشكاندن ریشه باورها؛ تفاوتی نمیكند كه این كار با گویش تهرانی باشد، یا شهرستانی.
وی در پایان افزود: متأسفانه در حالی که رسانههای بیشماری دائماً بر علیه فرهنگ اسلامی تلاش میکنند و درصدد نابودی آن هستند، ما اصل فرهنگ را فراموش کردهایم و با صرف هزینههای قابل توجه، به برگزاری جشنوارههایی برای لباسهای محلی و آشپزی و مانند آن در چند کشور خارجی بسنده کردهایم.